Lavanta ve Lavanta Uçucu Yağı
Lavanta, göz alıcı rengi, muhteşem kokusu, tedavi edici ve kozmetik özellikleri ile çok eski zamanlardan beri aromaterapinin en çok kullanılan bitkilerinden biri olmuş, bir arada görsel şölen yaratan çiçekleri ile süs ve çit bitkisi olarak tercih edilmiş, son zamanlarda ise tıbbi lavanta türü gıdalara lezzet ve aroma katmak için kullanılır olmuştur.
Lavanta Bitkisinin Özellikleri
Lavanta, yarı çalımsı formda çok yıllık bir bitkidir ve iklim koşullarına bağlı olarak değişmekle birlikte 80-100 cm derinliğe gidebilen güçlü bir kazık kök yapısına sahiptir. Bitki, bu güçlü kazık kök yapısı sayesinde dünyanın birçok kurak bölgesine adapte olabilmektedir. Bitkinin yaşlandıkça alttan üste doğru odunlaşmaya başlayan çok sayıda dalı vardır ve bu dallar üzerinde karşılıklı olarak dizilmiş, 2-6 cm uzunlukta, çok kısa saplı, grimsi yeşil renkte yapraklar yer alır. Lavanta bitkisinin yapraklarının her iki yüzü uçucu yağ içeren pamuksu tüylerle kaplıdır. Bitkinin çiçekleri 20-30 cm uzunluğundaki çıplak sapların ucunda toplanır.
Lavanta Bitkisi Yetiştirmek
Lavanta derin kök yapısıyla birçok uçucu yağ bitkisinin yetişemeyeceği kadar az yağışlarda/kurak bölgelerde yetişebilme özelliğine sahiptir. Ancak ticari lavanta üretimi için aşırı sıcak yazlar ve ılık kış mevsimleri uygun değildir. Çünkü aşırı sıcak yazlar büyümeyi engelleyerek verim ve kalitede düşüşe neden olurken, Ilık kış mevsimleri bitkinin yaz döneminde bolca çiçek açması için ihtiyaç duymuş olduğu soğuklanma ihtiyacını karşılayamamaktadır.
Lavanta Bitkisinin Hasadı
Lavanta bitkisinden istenen düzeyde verim ve kaliteli uçucu yağ elde edebilmek için hasadın zamanında yapılması gerekmektedir. Üretimin yapıldığı bölgelerin iklimine ve üretimde kullanılan lavanta türüne bağlı olarak hasat zamanı değişiklik göstermektedir. Fakat yapılan birçok çalışma dikkate alındığında en uygun hasat zamanının yaklaşık % 50 çiçeklenme dönemi olduğu görülmektedir. Bitkilerin % 50’sinin çiçek açtığı dönemde başlanarak kısa süre içerisinde hasadın tamamlanması gerekmektedir.
Lavanta Uçucu Yağı Ve Lavanta Hidrosolü (Suyu) Elde Etmek
Lavanta uçucu yağı esas olarak geleneksel olarak damıtma yöntemi ile elde edilmektedir. Yüksek ısıda elde edilen buhar ile yapılan bu işlemde saplarından kesilmiş lavanta çiçekler kazanlara yerleştirilip, buhar bitkilerin içinden geçirilmekte, daha sonra bu buhar tekrar soğutularak uçucu yağ ve bitkinin faydalı özelliklerini taşıyan suyu birbirinden ayrıştırılmaktadır.
Lavanta Çiçeklerinin Kurutulması
Hasattan sonra lavanta çiçekleri doğrudan uçucu yağ tesisine alınarak distile edilmelidir. Distile edilen lavanta çiçeklerinden ekonomik değeri yüksek olan lavanta uçucu yağı ve lavanta hidrosolü elde edilir. Eğer taze çiçekler kurutulacak ise lavantanın 15 cm’e kadar uzayan çiçek sapları biçildikten sonra kurutulmak üzere gölge bir yere kızışma oluşmayacak bir kalınlıkta serilmekte veya demetler haline getirilip asılır. Kurutma işlemi kurutma odasında veya dolabında yapılacak ise kurutma sıcaklığı uçucu yağ kaybına neden olmayacak şekilde ayarlanmalıdır. Çünkü artan kurutma sıcaklıkları ile uçucu yağ kayıpları artmaktadır (Baydar ve Nimet, 2013).
Lavanta Yetiştiriciliğinde Verim
Dünyada en fazla üretimi yapılan lavanta cinsi hibrit lavanta (Lavandin veya Lavandula hybrida)’dir. Bu cinsten edilen lavanta uçucu yağı lavandin 1000 tonun üzerindeyken, Lavandula angustifolia cinsinden elde edilen lavender yağının toplam üretim miktarı 200 civarındadır (Lesage – Meessen vd., 2018).
Turkish 
English